Płynność leżąca u podstaw pewnych konstrukcji
Bartek Zaskórski / Stanisław Kluska / Marcin Białas / kurator: Maciej Cholewa, Szałfynster, ul. Kochanowskiego 13, Katowice
Rysunki eksponowane na wystawie zostały stworzone przez osoby mające zupełnie inne temperamenty i kapitały symboliczne, wychowane i wykształcone w różnych okresach, związanych jednak z tą samą uczelnią. Profesor Stanisław Kluska wpłynął na doświadczenia rysunkowe Marcina Białasa, którego uczniem kilkanaście lat później został Bartosz Zaskórski.
W eseju „Kropla”[1] z którego wynika tytuł niniejszej wystawy Jolanta Brach-Czaina opisuje wrażenie stałości pewnych konstrukcji do jakich sami należymy. Opakowane w skórę pozory stabilności, które wystarczy naciąć, a ciekną przelewają się nieustannie z jednego tworu w drugi. Czasem tworem tym będzie kolejny człowiek, czasem pies, innym razem grzyb albo coś pomiędzy. O tej całej nieobliczalnej płynności opowiadamy sobie już od dawna za pomocą prastarych sentencji umieszczanych zarówno w obszernych poematach, jak i ulotnych memach. Wypisujemy je na odrapanych ścianach, reklamowych kubkach albo tatuujemy pod skórą. Możliwe, że ten proces interesuje nas tak bardzo przez swoją totalną powszedniość i dziwność leżącą u podstaw tej powszedniości, która wygrywa z jakąkolwiek metaforą. No bo wiadomo, że wszystko płynie, idee oraz myśli płyną, ale najciekawiej jest wtedy, kiedy uzmysłowimy sobie, że płynie się całkiem dosłownie. Że w gruncie rzeczy człowieka można otworzyć i przelać do plastikowego wiaderka, a to co znajdziemy w jego środku będzie prześlizgiwało się przez palce. Od drugiego wiaderka wypełnionego wnętrzem np. krowy, będzie się różniło nieznacznie. Nie mówiąc już o całej masie innych tętniących, mazistych i pulsujących istot zamieszkujących nasze otoczenie, których nie trzeba nawet otwierać, żeby mogły przelać się z jednego naczynia w drugie. Na tym mniej więcej to całe płynięcie polega, a jego przyczyna jest w gruncie rzeczy prosta, dopóki nie wykracza poza biologię.
Rysunki eksponowane na wystawie zostały stworzone przez osoby mające zupełnie inne temperamenty i kapitały symboliczne, wychowane i wykształcone w różnych okresach, związanych jednak z tą samą uczelnią. Profesor Stanisław Kluska wpłynął na doświadczenia rysunkowe Marcina Białasa, którego uczniem kilkanaście lat później został Bartosz Zaskórski. Przyjmując perspektywę linearną łatwo wskazać na konkretną ciągłość ścieżki edukacyjnej wyżej wymienionych twórców, ale jest ona zdecydowanie niewystarczająca do opisu ich praktyk. Każda z tych osób wykształciła indywidualny styl rysunkowy i chociaż nie stoją one do siebie w opozycji, trudno wskazać na moment w którym jeden wynika z drugiego. Mamy tu do czynienia z innymi narracjami, różną techniką i akcentami. Od ciągłości bardziej trafne wydaje się przenikanie, któremu blisko do biologicznej płynności, szczególnie, że w większości prezentowanych na wystawie prac zobaczymy ciało mniej lub bardziej dosłownie zmieniające stan skupienia z ludzkiego w inny. U Kluski będą to nawarstwiające się, dramatycznie splecione postaci wchodzące w skład nadludzkich form jak z okładki Lewiatana Thomasa Hobbes`a; Marcin Białas stopniowo rezygnuje z przedstawiania mieszkańców jego organicznej architektury, która sama w sobie staje się skórą dla istot i zjawisk żyjących pod jej powierzchnią; postacie z rysunków Bartosza Zaskórskiego mutują, przeciekają, reagują ze sobą i z otoczeniem stając się jego częścią.
Wnętrza i zewnętrza mieszają się w tych wszystkich międzyciałach, ale jest to raczej wskazówka niż celowe zagmatwanie. Konstrukcje zazwyczaj ukryte zostają wywleczone na wierzch, żeby budować zawiłe narracje opowiadane przy pomocy przeobrażających się tkanek ludzkich, kęp roślin, okruchów miast i przede wszystkim rysunku.
———
Bartek Zaskórski: Rysuje, pisze opowiadania, nagrywa słuchowiska i muzykę elektroniczną. Wystawiał w kraju i za granicą, m.in. w warszawskiej Zachęcie, CSW Zamek Ujazdowski, Galerii Piktogram, Galerii Henryk, Polana Institute, BWA Bielsko-Biała, BWA Tarnów, BWA Bunkier Sztuki w Krakowie, CAC w Wilnie, Plato w Ostrawie. Autor tekstów o sztuce. Od 2018 pracuje jako asystent na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, gdzie prowadzi autorską Pracownię Audio. Jako muzyk działa pod nazwą Mchy i porosty, na ogół gra smutną, taneczną muzykę. Wydawał w kraju i za granicą, np. w Not Not Fun. O twórczości Zaskórskiego można przeczytać na łamach Culture.pl, magazynu Szum, Przekroju, Gazety Wyborczej. W 2021 nakładem włoskiego wydawnictwa Hollow Press ukazał się jego debiutancki komiks Postapoland” oraz kolejny, Weird tales of Postapoland (2022).
Stanisław Kluska (1940—2024) – polski grafik, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.
„…Stanisław Kluska należy do tych artystów, którzy w sztuce nie szukają czystości formy, estetyki, piękna formalnego. Bliscy są mu poeci mentorzy, moralizatorzy, gdyż podobnie jak oni wypowiada się, oczywiście wypowiada się obrazem, który należy czytać. Treść grafik jest ważna, a tematem jest zawsze człowiek i jego los niezmienny w kołowrocie historii. Kluska jest obserwatorem i narratorem. Przygląda się światu z pewnego dystansu z życzliwością i ironią. Ludzie obserwowani przez Kluskę jawią się jako istoty zaklęte w bezsensownym dążeniu, uwikłane w los zamknięty, z góry przesądzony przeznaczeniem. Jest to swego rodzaju historia opętanych i spętanych. Obrazy Kluski przypominają owe okręty szaleńców, średniowieczne tańce śmierci, szpitale wariatów, nekropolia. Wszystko to marność, wszystko już było, memento mori. Kluska przejęty wizją apokalipsy, przemijania, podobny jest do starych mistrzów, którzy podobnie ostrzegali ludzi przed końcem świata. Grafiki Kluski jednak nie straszą, są zbitką obrazów dających tylko do myślenia, nawołują do pokory, są moralitetem sprawiedliwego mentora.”
Prof. Leszek Rózga
Marcin Białas: Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, Katedrze Grafiki Warsztatowej. Dyplom z medalem uzyskał w 2004 roku w Pracowni Wklęsłodruku profesora Jana Szmatlocha. Był stypendystą: The Elizabeth Greenshields Fundation, Kanada (2005 r.). Fundacji im. Tadeusza Kulisiewicza, Warszawa (2006 r.), Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Katowice (2007), Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa (2007 r.)
Marcin Białas
- doktor habilitowany
- profesor uczelni
- doktor habilitowany
- profesor uczelni
Maciej Cholewa
- doktor sztuki
- Adiunkt
- doktor sztuki
- Adiunkt